Bé biếng ăn: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách xử lý hiệu quả

Bé biếng ăn là nỗi lo của rất nhiều bậc cha mẹ. Thậm chí nhiều ba mẹ còn cảm thấy ám ảnh khi tới giờ cho con ăn và gọi đây là một “cuộc chiến”. Bé biếng ăn lâu ngày dẫn đến nhiều hệ lụy như suy dinh dưỡng, giảm đề kháng, kém phát triển thể chất và trí tuệ… Cùng Vinlac tìm hiểu thêm về dấu hiệu, nguyên nhân và cách xử lý hiệu quả khi bé biếng ăn ba mẹ nhé!

Nội dung chính Biếng ăn ở trẻ em Biếng ăn sinh lý Dấu hiệu biếng ăn sinh lý Nguyên nhân trẻ biếng ăn sinh lý Giải pháp cho trẻ biếng ăn sinh lý Biếng ăn tâm lý Dấu hiệu biếng ăn tâm lý Nguyên nhân biếng ăn tâm lý ở trẻ Giải pháp cho trẻ biếng ăn tâm lý Biếng ăn bệnh lý Dấu hiệu trẻ biếng ăn bệnh lý Nguyên nhân trẻ biếng ăn bệnh lý Giải pháp cho trẻ biếng ăn bệnh lý

Biếng ăn ở trẻ em là gì?

Biếng ăn (tiếng anh là “picky eating”) thường được dùng để chỉ những bé thường xuyên từ chối, không hợp tác với những món ăn mà ba mẹ chuẩn bị. Bé sẽ chỉ ăn rất ít hoặc thậm chí ngậm chặt miệng không ăn dẫn đến thường xuyên không ăn đủ lượng. Mỗi bữa ăn kéo dài tới 30 phút thậm chí hàng tiếng đồng hồ khiến ba mẹ vô cùng mệt mỏi và áp lực. 

Để có cách xử lý phù hợp, ba mẹ cần nắm rõ những loại biếng ăn thường gặp ở trẻ để có thể đánh giá chính xác tình trạng hiện tại của con. Có 3 loại trẻ biếng ăn thường gặp đó là: 

• Biếng ăn sinh lý: Biếng ăn sinh lý thường xảy ra đồng thời với những thay đổi về thể chất của trẻ ở từng giai đoạn. Con có thể biếng ăn hơn khi bước vào giai đoạn mọc răng, tập bò, tập đi… Biếng ăn sinh lý sẽ chỉ là tạm thời và thường kéo dài từ vài ngày hoặc 1-2 tuần cho đến khi thể trạng của trẻ khỏe mạnh trở lại. 
• Biếng ăn tâm lý: Biếng ăn tâm lý ở trẻ khá phổ biến và thường xuyên bắt gặp ở nhiều gia đình nếu như không luyện được thói quen ăn uống tốt cho bé. Bé biếng ăn tâm lý hay thể hiện thái độ không hợp tác, quấy khóc khi ăn. Tình trạng này kéo dài có thể khiến con ăn không còn ngon miệng và bị thiếu chất, kém phát triển. 
• Biếng ăn bệnh lý: Biếng ăn bệnh lý là kiểu biếng ăn nghiêm trọng nhất ở trẻ. Trẻ biếng ăn do bệnh lý thường là do rối loạn tiêu hóa, trẻ đang trong quá trình mọc răng bị tổn thương ở vùng miệng, bé mắc các bệnh lý về nhiễm trùng khiến thất thoát các vi chất thiết yếu dẫn đến ăn không ngon miệng. 

3 loại biếng ăn thường gặp ở trẻ: biếng ăn sinh lý, biếng ăn tâm lý và biếng ăn bệnh lý

Biếng ăn sinh lý

Biếng ăn sinh lý không để lại hậu quả nghiêm trọng nhưng mẹ vẫn cần nắm được các dấu hiệu cũng như cách xử lý phù hợp để tránh tình trạng này kéo dài quá lâu. 

Dấu hiệu biếng ăn sinh lý

Dưới đây là những dấu hiệu mà nếu bé mắc phải thì khả năng cao là mắc chứng biếng ăn sinh lý: 

• Trẻ đột ngột biếng ăn: Với trẻ đang bú mẹ, trẻ có thể bú ít hơn bình thường và không còn chủ động đòi bú. Thậm chí trẻ còn từ chối bú mẹ và thường xuyên quấy khóc. Với trẻ đã biết ăn thô, con có thể không còn muốn ăn những món yêu thích, kén ăn hơn và lượng ăn dần ít đi. 
• Trẻ ngậm búng, không chịu nuốt: Đây là biểu hiện quen thuộc của tất cả các dạng biếng ăn. Nhiều trẻ tỏ thái độ không hợp tác, quấy khóc và thậm chí nhổ đồ ăn ra ngoài. 
• Trẻ không tập trung khi ăn: Các bé đang trong tuổi tập đi, tập bò thường rất hiếu động. Do vậy con thường không chịu ngồi yên một chỗ khi ăn và dễ bị phân tâm bởi những yếu tố bên ngoài như mải chơi đồ chơi, chạy nhảy xung quanh.
• Trẻ có dấu hiệu biếng ăn trùng với các giai đoạn mọc răng, tập đi, bắt đầu đi nhà trẻ… rất có thể là do biếng ăn sinh lý.  

Nguyên nhân trẻ biếng ăn sinh lý

Trẻ biếng ăn sinh lý là hiện tượng hoàn toàn bình thường và xảy ra ở hầu hết trẻ nhỏ do thay đổi về mặt sinh lý trong quá trình phát triển. Đa phần biếng ăn sinh lý sẽ xảy ra ở những giai đoạn sau: 

• Từ 3 đến 4 tháng tuổi: Lúc này bé đang bắt đầu tập lẫy, ngóc đầu để quan sát và nhìn ngắm xung quanh. 
• Từ 6 đến 7 tháng tuổi: Đây là khoảng thời gian bé bắt đầu bước vào giai đoạn ăn dặm. Bé phải làm quen với thực phẩm ở dạng thô và đa dạng mùi vị hơn nên có thể sẽ cần thời gian để thích nghi. Vì thế giai đoạn đầu ăn dặm bé có thể lười ăn một chút vì chưa quen. 
• Từ 9 đến 10 tháng tuổi: Giai đoạn này bé hiếu động hơn do đã bắt đầu tập bò, tập đứng, tập đi nên sẽ dễ bị thu hút bởi nhiều yếu tố xung quanh. Con dễ bị mất tập trung khi đến bữa ăn dẫn đến thời gian ăn lâu hơn. Đây cũng là giai đoạn bắt đầu mọc răng nên bé có thể sưng lợi, sốt nhẹ dẫn đến khó chịu và mệt mỏi nên biếng ăn hơn thông thường. 
• Từ 2 tuổi đến 3 tuổi: Bé bắt đầu đi nhà trẻ và làm quen với môi trường mới, chế độ ăn mới. Điều này cũng là nguyên nhân khiến bé có thể biếng ăn khoảng vài ngày hoặc 1-2 tuần khi mới đi học. 
• Trẻ sinh non, thiếu chất từ trong bụng mẹ nên chưa phát triển bằng bé đủ ngày đủ tháng, lười bú mẹ...

Giải pháp cho trẻ biếng ăn sinh lý

Biếng ăn sinh lý không quá nguy hiểm và sẽ chỉ là tạm thời nên ba mẹ cũng không cần quá lo lắng. Tuy nhiên để những thời điểm trẻ biếng ăn sinh lý trôi qua nhẹ nhàng hơn, mẹ có thể áp dụng những cách sau: 

• Chia nhỏ các bữa ăn trong ngày, không bắt ép bé ăn quá nhiều. Việc này sẽ giúp đảm bảo lượng ăn cần thiết và con không cảm thấy bị “nhồi nhét” quá nhiều thức ăn. 
• Bổ sung thêm các bữa phụ nếu cần. Nếu bữa chính bé không ăn được nhiều mẹ có thể nạp thêm dinh dưỡng qua các món ăn giàu dinh dưỡng như phô mai, sữa chua, trái cây... hay hiệu quả hơn là lựa chọn sữa tăng cân cho bé
• Ưu tiên các món ăn mềm, lỏng, dễ tiêu hóa như canh, súp, cháo, cơm nát hoặc món bé yêu thích. 
• Hướng sự tập trung của trẻ vào bữa ăn, không cho trẻ xem TV, điện thoại để con hoàn thành bữa ăn nhanh chóng hơn.

Biếng ăn sinh lý thường gắn liền với những giai đoạn phát triển nhất định ở trẻ

Biếng ăn tâm lý

Biếng ăn tâm lý có tác động phần nhiều từ cách cho bé ăn của nhiều gia đình hiện nay. Đôi khi vì quá tập trung vào lượng ăn mà ba mẹ, ông bà ép bé ăn bằng mọi cách khiến con chán ăn, sợ ăn. Bên cạnh đó biếng ăn tâm lý có thể khởi phát từ việc con thay đổi môi trường sống như đổi lịch ăn/ món ăn, bé mới đi học lạ cô, lạ bạn… 

Dấu hiệu biếng ăn tâm lý

Tùy theo biểu hiện của từng bé mà sẽ có thể có những dấu hiệu với nhiều mức độ khác nhau. Nếu có từ 2 biểu hiện trở lên dưới đây thì khả năng cao là con đang mắc chứng biếng ăn tâm lý: 

• Khi nhìn thấy thức ăn có phản ứng nôn ọe, gào thét, khóc lóc, từ chối không chịu ăn mặc dù mẹ đã dỗ bằng rất nhiều cách.
• Thường xuyên không chịu ăn hết khẩu phần ăn của mình hoặc ngồi lâu, kéo dài bữa ăn đến hơn 30 phút/bữa.
• Hay ngậm thức ăn trong miệng, không chịu nhai và nuốt.
• Bé chậm tăng cân/không tăng cân liên tục trong 3 tháng liền. Để phát hiện điều này, mẹ cần thường xuyên kiểm tra cân nặng của con.
• Trẻ có dấu hiệu kiểm tra đồ ăn (ngửi, ăn thử ít, chỉ ăn cháo trắng, cơm không...) vì sợ bị thêm thuốc vào đồ ăn.

Nguyên nhân biếng ăn tâm lý ở trẻ

Hiểu rất đơn giản, biếng ăn tâm lý là tình trạng con chán ăn do bị tác động từ yếu tố tâm lý, tâm trạng. Thông thường, các mẹ hay có xu hướng ép con theo khuôn khổ nào đó như:

• Ăn theo thời gian biểu cố định
• Không được chơi đồ chơi khi ăn
• Ép ăn nhiều loại đồ ăn (kể cả món bé không thích)...

Về lâu dài, những điều này sẽ khiến con cảm thấy không thoải mái, không còn hứng thú với việc ăn uống nữa. Nhiều lúc không khí bữa ăn quá căng thẳng vì con bị nhắc nhở, dọa nạt cũng có thể là nguyên nhân làm cho con bị tâm lý dẫn đến chán ăn. 

Ngoài ra, một số ba mẹ còn trộn thuốc vào sữa, bột hay đồ ăn của trẻ. Trẻ nhạy cảm với mùi vị sẽ phản ứng lại và từ chối thức ăn, từ đó dần hình thành tâm lý rằng bị “đánh lừa” bởi cha mẹ nên càng không muốn ăn hơn. Một số bé lười ăn do thói quen ăn vặt không đúng bữa dẫn đến bữa chính bị ngang dạ, không ngon miệng. 

Giải pháp cho trẻ biếng ăn tâm lý

Có thể thấy, nguyên nhân của tình trạng biếng ăn tâm lý phần lớn là do cách chăm con của nhiều bậc phụ huynh hiện nay. Vì vậy để khắc phục tình trạng này, ba mẹ cần nắm bắt đúng về biếng ăn tâm lý ở trẻ và đưa ra những giải pháp phù hợp. 

• Tạo không khí vui vẻ, thoải mái trong mỗi bữa ăn. Không ép con ăn mà cho con ăn đúng nhu cầu, đủ lượng cần thiết. Nếu bữa chính con ăn chưa đủ thì mẹ có thể bổ sung thêm dinh dưỡng cho con vào các bữa phụ trong ngày thay vì lớn tiếng ép con ăn hay ăn rong. 
• Không trộn thuốc vào thức ăn làm con thấy không thoải mái với hương vị món ăn.
• Cho con ăn đúng bữa, nếu được nên cho ăn cùng giờ với cả nhà để tâm trạng của con vui vẻ, kích thích thèm ăn hơn. 
• Chế độ dinh dưỡng cho trẻ biếng ăn nên đảm bảo đầy đủ chất dinh dưỡng, thường xuyên thay đổi đa dạng các loại thực phẩm để kích thích con ăn ngon miệng hơn, tránh bị thừa hoặc thiếu chất. 

Biếng ăn tâm lý có thể giải quyết được dựa vào cách chăm sóc của ba mẹ

Biếng ăn bệnh lý

Biếng ăn bệnh lý khiến nhiều ba mẹ lo lắng và rất sốt sắng để tìm cách giải quyết. Tuy nhiên nếu không nắm được dấu hiệu cũng như hiểu rõ nguyên nhân ba mẹ có thể có những cách giải quyết không phù hợp, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe của con. 

Dấu hiệu trẻ biếng ăn bệnh lý

Khác với hai loại biếng ăn trên, biếng ăn bệnh lý thường xuất hiện kèm với các triệu chứng bệnh khác như mọc răng, đau họng, sốt, rối loạn tiêu hóa…ví dụ như: 

• Hay bị đầy bụng, nôn trớ, đau quặn bụng, tiêu chảy…
• Cơ thể mệt mỏi, uể oải, không được nhanh nhẹn và hoạt náo như bình thường. 
• Đau họng, sốt.
• Bé đau và quấy khóc khi ăn uống và ngậm thức ăn lâu trong miệng, miệng có mùi hôi, lợi sưng đỏ.
• Bé chững cân, hay ốm vặt, quấy khóc. 
• Thời gian hoàn thành bữa ăn của trẻ kéo dài hơn 30 phút. 

Nguyên nhân trẻ biếng ăn bệnh lý

• Rối loạn tiêu hoá: Trẻ gặp các vấn đề về tiêu hóa hoặc chức năng tiêu hóa kém có thể đau bụng, nôn trớ hoặc táo bón, tiêu chảy cấp tính… Những triệu chứng này khiến trẻ mệt mỏi, không muốn ăn gì hoặc ăn rất ít. Có bé sợ cảm giác nôn trớ nên lại càng không muốn ăn. Nguồn cơn của những vấn đề về tiêu hóa ở trẻ chủ yếu là do loạn khuẩn, rối loạn tiết dịch hoặc sự co bóp bất thường trong ruột và dạ dày.  
• Nhiễm khuẩn đường hô hấp: Nhiễm khuẩn đường hô hấp ở trẻ là khi vi khuẩn hoặc virus gây ra tổn thương ở những vị trí như tai, mũi, họng, thanh quản, phổi… Không những bé ăn ít đi do mệt mỏi, sốt mà có thể còn bị nặng hơn là nôn, co giật, ngủ li bì. 
• Gặp vấn đề về răng miệng: Giai đoạn bé mọc răng thường gặp các vấn đề biếng ăn sinh lý. Tuy nhiên nếu không chăm sóc con cẩn thận sẽ dẫn đến biếng ăn bệnh lý do gặp các vấn đề về răng lợi. Nhiều bé bị viêm lợi, nấm lưỡi, áp xe lợi, viêm tuyến nước bọt, sâu răng, loét miệng…khiến bé thấy khó chịu, quấy khóc, không muốn ăn. Khi gặp vấn đề về răng miệng trẻ sẽ thấy đau nhức răng, sốt, chảy máu từ đó giảm khả năng ăn uống dẫn đến bỏ ăn. 
• Thiếu chất: Trẻ biếng ăn bệnh lý còn do thiếu các vitamin và khoáng chất thiết yếu. Đây là yếu tố quan trọng cho sự tăng trưởng và phát triển của trẻ nhỏ. Thiếu hụt các vi chất cần thiết sẽ khiến bé dễ mệt mỏi, ăn uống không ngon miệng. Ngoài ra, việc sử dụng các loại thuốc như thuốc kháng sinh,, thuốc giảm đau... cũng khiến cơ thể mệt mỏi, mất cân bằng, làm trẻ chán ăn, bỏ bữa hoặc ăn rất ít.  

Giải pháp cho trẻ biếng ăn bệnh lý

• Với trẻ biếng ăn bệnh lý, ba mẹ nên cho con uống nhiều nước để ngăn ngừa tình trạng mất nước và cân bằng điện giải. Đối với trẻ đang bú mẹ hoặc sữa công thức, mẹ có thể tăng số cữ ăn cho con nếu bác sĩ chưa đưa ra chỉ định khác. Với trẻ đang trong độ tuổi ăn dặm, mẹ nên cho ăn thức ăn dạng lỏng và bổ sung nước điện giải theo chỉ định của bác sĩ. Ba mẹ có thể ước chừng trẻ đã uống đủ nước hay chưa dựa trên số lần trẻ đi vệ sinh, lượng tã trẻ đã thay…
• Bổ sung dinh dưỡng, xây dựng chế độ sinh hoạt lành mạnh và tiêm phòng đầy đủ để xây dựng và bảo vệ hệ miễn dịch của trẻ.
• Nếu bé khó chịu do ảnh hưởng của bệnh, mẹ nên linh hoạt chia nhỏ bữa ăn để con có thể ăn được đủ lượng cần thiết. Ví dụ như những lúc con sốt hay nôn trớ thường rất mệt, ba mẹ không nên ép con ăn quá nhiều.  
• Bổ sung thêm thực phẩm dinh dưỡng, tốt cho gan và các bộ phận liên quan để giảm áp lực cho các bộ phận của cơ thể đang bị thương tổn khi bé dùng thuốc điều trị. 

Bé biếng ăn bệnh lý thường có triệu chứng mạnh mẽ hơn

Hy vọng với những chia sẻ trên đây của Vinlac, ba mẹ đã hiểu thêm về chứng biếng ăn ở bé cũng như có phương án phù hợp để cải thiện tình trạng biếng ăn ở trẻ. Đồng thời ba mẹ nên chú ý quan sát con để nhận biết những dấu hiệu biếng ăn sinh lý, tâm lý hoặc sinh lý để khắc phục kịp thời nhất, tránh những hệ lụy không tốt ảnh hưởng đến sức khỏe của con.